เรื่องนิราศเดือน

           บทเรียนสำเร็จรูปวิชาภาษาไทย

               เรื่องนิราศเดือน

                                      ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔

                                               โดย

       นางสาวศิริวรรณ   วิชัยกุล

       รหัส ๕๓๑๕๐๖๖๐๐๒๐๒๑

    โปรแกรมวิชาภาษาไทย

   กลุ่มเรียน ส.ฎ.๑๓๐๒.๑๕๑

  วิชา การนำเสนอภาษาไทยด้วยคอมพิวเตอร์

                        ภาคเรียนที่ ๑   ปีการศึกษา ๒๕๕๖

             มหาวิทยาลัยราชภัฏสุราษฎร์ธานี

ความรู้เกี่ยวกับเรื่องนิราศเดือน

นิราศ แปลว่า การจากไป การพรากจาก ในทางฉันทลักษณ์หมายถึง บทประพันธ์ที่พรรณนาถึงการจากถิ่นฐานที่อยู่ไปในที่ต่างๆ  ต้องมีการบรรยายถึงสิ่งที่ได้พบเห็นตลอดการเดินทาง  และ ต้องรำพึงรำพันถึงคนรักหรือภรรยา  ถ้าไม่มีก็ต้องสมมุติขึ้นจึงจะถูกต้องตามแบบการแต่งนิราศ ในการบรรยาย และพรรณนาตลอดเส้นทางการเดินทางนั้น กวีมักจะบรรยายถึงสิ่งที่ได้พบเห็น แล้วเปรียบเทียบกับความในใจของตน เมื่อต้องพลัดพรากจากหญิงอันเป็นที่รัก ทั้งในด้านความรัก และความทุกข์หรือวิถีชีวิต

บทนำเรื่อง

       นิราศเดือนมีเนื้อหารำพันถึงความรัก และบรรยายเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นของประเพณีไทยในแต่ละเดือนทั้ง 12 เดือน เริ่มตั้งแต่เดือนห้า ดังนี้

     เดือนห้า     กล่าวถึง ประเพณีสงกรานต์

     เดือนหก     กล่าวถึง ประเพณีแรกนาขวัญ โกนจุก แต่งงาน

     เดือนเจ็ด    กล่าวถึง ประเพณีสลากภัต

     เดือนแปด   กล่าวถึง ประเพณีเข้าพรรษา

     เดือนเก้า    คร่ำครวญถึงนางที่รัก

     เดือนสิบ     กล่าวถึง ประเพณีสารท

     เดือนสิบเอ็ด  กล่าวถึง ประเพณีออกพรรษาประเพณีทอดกฐิน

            เดือนสิบสอง  กล่าวถึง ประเพณีลอยกระทง ทอด ผ้าป่าและประเพณีเทศน์มหาชาติ

     เดือนอ้าย    คร่ำครวญถึงนางที่รัก

     เดือนยี่      คร่ำครวญถึงนางที่รัก

     เดือนสาม    คร่ำครวญถึงนางที่รัก

            เดือนสี่     กล่าวถึง ประเพณีตรุษ

ประวัติผู้แต่ง

นายมี หรือหมื่นพรหมสมพัตสร (พฺรม-สม-พัด-สอน) เกิดในสมัยรัชกาลที่ ๑ เป็นศิษย์คนหนึ่งของสุนทรภู่ที่ได้รับการยกย่องว่าแต่งกลอนดีเด่นใกล้เคียงกับสุนทรภู่มากที่สุด ผลงานร้อยกรองเรื่องอื่นๆ ของนายมี เช่น นิราศถลาง กลอนเพลงยาวสรรเสริญเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว นิราศพระแท่นดงรัง นิราศสุพรรณ เป็นต้น

  

การตั้งชื่อนิราศ

 ๑.  ตั้งตามชื่อกวีผู้แต่ง   ผู้ใดแต่งนิราศไว้ก็เรียกชื่อตามกวีผู้นั้น  เช่น  

นิราศนรินทร์  

๒. ตั้งตามชื่อสถานที่ ซึ่งกวีเดินทางไปสถานที่แห่งนั้น  เช่น  นิราศพระบาท  นิราศภูเขาทอง

 ๓. ตั้งตามชื่อตัวละครในวรรณคดี  กวีจะสร้างเรื่องตามเค้าความในเรื่องวรรณคดีแล้ว  สมมติให้ตัวละครเดินทางพลัดพรากจากกัน  ผู้เขียนจะพรรณนาอารมณ์และความรู้สึกดุจตัวละครนั้นมีชีวิตจิตใจ  เช่น  นิราศอิเหนา       ๔.  ตั้งตามเนื้อหา  นิราศที่มีเนื้อเรื่องเด่นในทำนองใดก็จะตั้งชื่อให้สอดคล้องกับเนื้อหา  เช่น นิราศเดือน  มีเนื้อหากล่าวถึงฤดูกาลในแต่ละเดือน  โคลงทวาทศมาส  เป็นนิราศพรรณนาเหตุการณ์ ขนบธรรมเนียมประเพณีต่าง ๆ  ในแต่ละเดือนจนครบปีหรือนิราศรบพม่าที่ท่าดินแดง  มีเนื้อหาพรรณนาการยกทัพ ไปรบกับพม่าที่ท่าดินแดง

สรุปความรู้

       นิราศเดือนมีคุณค่าทางสังคมและวัฒนธรรมที่แสดงให้เห็นถึงความนิยมในการประพฤติปฏิบัติตนตามประเพณีไทยในเดือนต่างๆ ของผู้คนในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น และมีคุณค่าทางวรรณศิลป์ กล่าวคือ ใช้ภาษาเข้าใจง่าย สื่อความหมายชัดเจนและไพเราะ มีสัมผัสคล้องจองทั้งสัมผัสระหว่างวรรค และสัมผัสในวรรค มีการเล่นคำทำให้คำประพันธ์น่าอ่าน น่าฟังจดจำง่าย ประทับใจ จึงมีผู้นำมากล่าวอ้างอิงเกี่ยวกับชีวิตและความรักตั้งแต่ยุคนั้นจวบจนปัจจุบัน